Australija – Glavni grad, geografija, stanovništvo, istorija

Australija je država locirana na južnoj hemisferi planete i kontitent istog naziva. Pun naziv države je Komonvelt Australija. Kontinent Australija je najmanji na svetu. Država Australija obuhvata:

• Kopno kontinenta Australija
• Ostrvo Tasmanija
• Brojna ostrva u Tihom, Južnom i Indijskom okeanu

Glavni grad Australije je Kanbera, a najveći grad je Sidnej. Sidnej ima 11 puta više stanovnika od Kanbere.

Za Australiju se koristi izraz “down under” ili “dole ispod” zato što se nalazi ispod ekvadora. I sam naziv Australije dolazi od latinske reči Australis, što znači “sa juga”.

Zvanični jezik u Australiji je engleski. Zvanična valuta je australijski dolar. Najpopularniji simboli Australije su kengur i emu, životinje koje se nalaze i na grbu države.

Geografija

Australija je najravniji, najmanji, najniži i najsuvlji kontinent. Australija nema kopnenih granica. U blizini severoistočne obale Australije nalazi se najveći koralni greben na svetu, Veliki koralni greben. Površina mu je oko 344.400 km2.

Karta Australije

Australija je podeljena na 16 država i teritorija od kojih je 6 država, 3 teritorije na matičnom kopnu i 7 manjih prekomorskih teritorija.

Države Australije su:

• Kvinslend
• Novi Južni Vels
• Južna Australija
• Tasmanija
• Viktorija
• Zapadna Australija

Teritorije na matičnom kopnu su:

• Australijska prestonička teritorija
• Teritorija Džervis Bej
• Severna teritorija

Prekomorske teritorije Australije su:

• Ostrva Ašmor i Kartije
• Australijska antarktička teritorija
• Božićno Ostrvo
• Kokosova ostrva
• Ostrva Koralnog mora
• Ostrva Herd i Makdonald
• Ostrvo Norfok

Reljef i klima

Jedna četvrtina površine Australije je pustinja, a oko 15% teritorije čine polupustinje (teritorije koje su pustinje tokom sušnog perioda). Australija se geografski može podeliti na tri glavne prirodne regije:

1. Istočno pobrđe – Ova regija obuhvata najviše planine u Australiji, iako su u poređenju s visokim planinama u drugim delovima sveta relativno niske. Najviši vrh u ovoj regiji i u celoj Australiji je planina Košćuško, koja dostiže visinu od 2.228 metara. Ova oblast ima obalu koja se proteže duž Tihog okeana, sa peščanim plažama i stenovitim obalama. Istočno pobrđe prima veću količinu padavina nego bilo koji drugi deo Australije, posebno na jugoistoku, što ga čini gustim naseljenim područjem od Brizbejna do Melburna.
2. Središnja nizija – Ova regija predstavlja najniže delove Australije i karakteriše se ravnicama. Veći deo ovog regiona je suv i vruć, pa se navodnjavanje često koristi za poljoprivredu. Na zapadu se proteže peščana pustinja, dok se na severu i jugu, bliže obali, nalazi grmlje i gruba trava koje se koriste za ispašu stoke. Na jugu, gde ima više padavina, uzgaja se pšenica.
3. Zapadni plato – Ova regija čini veći deo teritorije Australije i obuhvata ravnice i planine. Središnji deo Zapadnog platou prelazi u polupustinju i pustinju, dok se prema jugu i severoistoku prostiru travnate oblasti. Ova regija karakteriše se manjkom padavina, a kiša je češća na krajnjem severu i jugozapadu, što omogućava razvoj poljoprivrede.

Klima u Australiji je većinski sušna. Umerena klima se javlja samo na jugoistoku i jugozapadu zemlje, gde se nalazi i najveći deo populacije. Na Australijsku klimu utiču okeanske struje, uključujući i fenomen El Niño – južno kolebanje, što dovodi do periodičnih suša i ciklona u severnom delu zemlje.

Flora i fauna u Australiji

Još od najstarijih vremena, Australija je bila odsečena od drugih kopnenih delova sveta. Iz tog razloga se na ovoj teritoriji razvilo mnogo autentičnih biljnih i životinjskih vrsta. Oko 85% biljnih vrsta i sisara koji rastu i žive u Australiji mogu se pronaći samo tu i nigde drugde na svetu.

Flora Australije obuhvata oko 10.000 biljnih vrsta, od kojih se čak 8.000 ne nalazi nigde drugde na svetu. Ovo je posledica dugotrajne izolacije kontinenta od drugih kopnenih masa. Raznovrsni prirodni habitati u Australiji uključuju planinske vrhove, tropske kišne šume, savane, pustinje i polusušne oblasti, stvarajući bogatstvo različitih ekosistema.

Neke od najpoznatijih životinjskih vrsta u Australiji su:

• Kengur – Endemski rod torbara koji živi samo na prostoru Australije. Postoji 63 različite vrste kengura. Veruje se da ih na teritoriji Australije ima oko 50 miliona.
• Koala – Torbar biljojed koji većinu vremena provodi spavajući, oko 20 sati dnevno, a ostatak vremena jede. Skoro nikada ne konzumira vodu.
• Tasmanijski đavo – Najveći torbar mesožder na svetu. U Australiji je zaštićena životinja, kojoj preti izumiranje zbog facijalnog tumora koji je zastupljen među ovom vrstom.
• Dingo – Australijski divlji pas. Zanimljivo je da dingo ne potiče iz Australije. Za razliku od domaćih pasa on ne laje, već u većini slučajeva zavija, slično vuku.
• Platipus – Kljunar ili platipus je sisar koji leže jaja. Živi u Australiji i na ostrvu Tasmanija.
• Emu – Endemska ptica trkačica Australije, najveća u tom području i druga najveća ptica na svetu.
• Zmije – U Australiji ima oko 160 različitih vrsta zmija. Većina, ⅔ su otrovnice.

Istorija

Australijski starosedeoci su ovo područje naselili pre više od 40.000 godina (neki naučnici smatraju i pre više od 60.000 godina). Domorodački narod koji je naselio Australiju su preci današnjih Aboridžina. Iako je popularno sva starosedelačka plemena Australije nazivati Aboridžinima, oni taj naziv smatraju uvredljiim.

1606. godine prvi Evropljanin kroči na tlo Australije, holandski moreplovac Viljem Janson. Holanđani su iscrtali karte zapadnog i severnog priobalnog dela Australije i nazvali ga Novom Holandijom. Nikada nisu naselili ostrvo.

1770. Džejms Kuk je oplovio Australiju i iscrtao na mapi istočnu obalu koju je nazvao Novim Južnim Velsom. Ta teritorija je proglašena posedom koji je u vlasništvu Velike Britanije. Australija je Velikoj Britaniji tada služila kao kolonija gde su prestupnici slati na izdržavanje kazni.

1788. godine u Australiju stiže prva britanska flota sa vojnicima, prvim guvernerom Arturom Filipom i osuđenicima. Datum iskrcavanja, 26. januar, se danas slavi kao Dan Australije.

1. januara 1901. godine Australija se ujedinjuje i stiče svoju nezavisnost od Velike Britanije. Dugo su trajale nesuglasice oko toga da li će glavni grad Australije biti Sidnej ili Melburn. Ova rasprava je prekinuta kada je donešena odluka da će se na teritoriji između Sidneja i Melburna izgraditi nova prestonica. Od skoro 750 predloženih naziva, 1913. godine izabrano je ime Kanbera.

14. oktobra 2023. godine u Australiji se održalo referendumsko glasanje po pitanju uključivanja Aboridžina i ljudi sa ostrva Toresovog moreuza u Ustav zemlje. Građani su izglasali “Ne”.

Stanovništvo Australije

Većinsko stanovništvo Australije predstavljaju potomci evropskih doseljenika iz 18. i 19. veka. U periodu od stvaranja Australije, pa sve do 1973. godine, bila je aktuela Politika bele Australije. Ovaj termin se tiče favorizacije imigranata iz Evrope, posebno Velike Britanije. Bela australijska politika je vremenom jačana nizom zakona.

Premijer Australije, Edvard Vitlam, je 1973. godine ukinuo Belu politiku, a njegova vlada je 1975. godine izglasala Zakon o rasnoj diskriminaciji. Na ovaj način rasa je postala nebitan kriterijum za imigraciju, diskriminacija je postala zakonom zabranjena, a Australija postaje multikulturalna država.

Aboridžina danas ima nešto manje od milion i čine 3.8% australijskog stanovništva. To je znatno povećanje u odnosu na period od pre 50 godina kada ih je bilo oko 116.000.

Mora se naglasiti da kada govoriomo o starosedeocima oni su generalno lošijeg obrazovanja, kod njih je stopa nezaposlenosti viša od prosečne i češće su hapšeni od ostatka stanovništva.

Što se tiče veroispovesti, Australija nema državnu religiju, ali se 68% stanivništva izjašnjavaju kao hrišćani, 19% ne pripada ni jednoj religiji, a 12% je odbilo da se izjasni.

Kada govorimo o jeziku, zvanični jezik je engleski. Verzija koja se koristi je poznata pod nazivom australijski engleski. Za oko 80% stanovništva Australije, to je jedini jezik koji koriste.

Stanovništvo Australije se može podeliti u sledeće etničke grupe:

Kultura

Australijska kultura predstavlja mešavinu tradicionalne anglo-keltske kulture i nasleđa starosedelaca. Tokom 20. veka, australijska umetnost, književnost, film, opera, muzika, slikarstvo, pozorište, ples i zanati su se razvijali, stvarajući bogatu i originalnu kulturnu scenu koja je prepoznata širom sveta.

Jedan od najprepoznatljivijih kulturnih simbola Australije je Sidnejska opera (slika iznad). Sagrađena je 1973. godine i smatra se jednom od najistaknutijih građevina 20. veka. Zgradu Sidnejske opere zvanično je otvorila kraljica Elizabeta II uz zvuke Betovenove Devete simfonije.

Što se tiče savremenih poznatih ličnosti, mnoge dolaze iz Australije, u nastavku ćemo navesti neke od njih.

Australijski glumci i glumice:

• Nikol Kidman
• Kejt Blanšet
• Hit Ledžer
• Hju Dželman
• Margo Robi
• Kris Hemsfort
• Rasel Krou
• Džefri Raš
• Erik Bana

Australijski pevači, pevačice i muzičke grupe:

• Kajli Minog
• Sia
• Nik Kejv
• Kit Urban
• AC/DC
• Idi Azelija
• Bee Gees

Kada je reč o jeziku, australijski engleski se oslanja na britanski engleski jezik u pogledu gramatike i izgovora. Australijski engleski je obogaćen lokalnim leksičkim pravilima i izrazima koji su postali deo svakodnevnog govora. Neki od tih izraza su čak ušli i u standardni engleski jezik.

Australijska kuhinja

Australija ima dosta zanimljive i neuobičajene specijalitete, za neke od njih možda nikada niste čuli, pa hajde da pomenemo nekoliko najpopilarnijih:

• Vegemite – Tamni, slani namaz karakterističnog ukusa. Obično ga se jede za doručak, namazan na prepečeni tost.
• Pavlova – Ova torta od belanaca je nacionalni dezert Australije. Podseća na puslice, preko kojih se stavljaju krem i sveže voće.
• Snags – Ovo je australijska verzija američkog hot-doga. Najveća razlika je u tome što se ne koristi kigla, već veliki komad hleba u koji se stavlja kobasica sa različitim sosevima i dodacima.
• Meso kengura – Mnogi mogu smatrati da je čudno jesti svoju nacionalnu životinju, ali meso kengura je popularno širom Australije.
• Fairy bread – Možda čudna kombinacija, u pitanju je beli hleb namazan puterom i posut sa mnogo dekorativnih mrvica za torte i kolače.

Sport u Australiji

Sport i sportske manifestacije predstavljaju bitan deo australijskog kulturnog identiteta. Najpopularnije sportske discipline su:

• Australijski fudbal
• Ragbi 15
• Ragbi 13
• Kriket
• Hokej
• Netbol (igra slična košarci)
• Trke konja
• Plivanje
• Veslanje
• Surfovanje

Zbog prijatne kliime, gotovo jedna četvrtina Australlijanaca starijih od 15 godina se bave nekom sportskom aktivnošću.

Politika

Australija je ustavna monarhija koja ima parlamentarni sistem vlasti. Kralj Čarls III je monarh Australije, ali njegova ovlašćenja su drugačija nego u drugim zemljama Komonvelta. Na saveznom nivou Australije, kralja predstavlja generalni guverner, dok se guverneri nižeg ranga nalaze na čelu država članica. Generalni guverner ima široka ovlašćenja, ali ih koristi isključivo na preporuku premijera.

Australijski sistem podele vlasti sastoji se iz tri grane:

1. Zakonodavna vlast: Parlament Australije, koji čine kralj (kojeg zastupa generalni guverner), Senat (gornji dom) i Predstavnički dom (donji dom). Generalni guverner ima ograničena ovlašćenja i uglavnom služi za potvrdu zakona.
2. Izvršna vlast: Savezno izvršno veće Australije, čiji je formalni šef generalni guverner. Izvršni savetnici „savetuju“ guvernera, ali u praksi, glavni savetnici guvernera su premijer i državni ministri.
3. Sudska vlast: Visoki sud Australije i drugi savezni sudovi. Australijski akt iz 1986. godine je obezbedio formalnu nezavisnost državnih sudova od britanskog Sudskog komiteta Državnog saveta.

Tri najveće političke partije u Australiji su Australijska laburistička partija, Liberalna stranka i Nacionalna stranka. Svi punoletni građani (stariji od 18. godina) imaju zakonsku obavezu da glasaju, osim u Južnoj Australiji.

Privreda Australije

Australija je visoko razvijena nacija sa raznolikom ekonomijom. Australija je 12 država na svetu po BDP-u koji je i julu ove godine iznosio 1.675 triliona dolara.

Uslužni sektor dominira australijskom ekonomijom, doprinoseći skoro 63% BDP-u i zapošljavajući oko 79% radne snage. Uprkos padu u rudarskom sektoru nakon buma 2009 – 2010, australijska ekonomija je ostala otporna i stabilna, izbegavajući recesiju od 1991. do 2020. godine.

Australijska berza hartija od vrednosti u Sidneju je 16. najveća berza na svetu. Zbog svoje geografske pozicije Australija ima jake ekonomske veze sa azijsko – pacifičkim regionom. Jedan od najvećih trgovinskih partnera Australije je Kina.

Globalna inflacija je uticala i na ovu državu, a sa tim u vezi očekuje se i blagi porast nezaposlenosti. I pored toga posao u Australiji mnogima zvuči primamljivo i moguće ga je dobiti.

Zaključak

Nadamo se da smo uspeli da vam približimo ovu daleku zemlju, kao i neke od zanimljivosti o Australiji. Sve ovo je samo delić, jedini pravi način da upoznate Australiju je da je posetite.